اثر تاریخ‌ کاشت‌های مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزای پاییزه

چکیده
   زمان کاشت مناسب با فراهم کردن میزان رشد لازم بوته‌های کلزا از طریق کاهش آسیب‌پذیری آنها در برابر سرما، سبب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه و روغن می‌گردد. در این مطالعه 5 ژنوتیپ پاییزه برتر کلزا در چهار زمان کاشت 21 شهریو‌ر‌‌‌‌ماه، 1، 10 و20 مهر‌ ماه از نظر فنوتیپ مناسب بوته‌ها برای زمستان گذرانی، اثرات سرما روی بقای زمستانی آنها، عملکرد دانه، روغن و اجزای عملکرد دانه در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، طی سال زراعی 88-1387 ارزیابی شدند. نتایج به‌دست آمده نشان داد با تاخیر زمان کاشت از20 شهریور تا20 مهر ماه، تعداد برگ در بوته و قطر طوقه به هنگام کاهش میانگین دمای روزانه به کمتر از صفر گیاهی کلزا (?c 5)، ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه و روغن کاهش و درصد سرمازدگی بوته‌ها افزایش معنی‌داری داشتند. تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه و روغن حاصل از دو تاریخ کاشت اول در یک گروه آماری و دو تاریخ کاشت آخر با مقادیر کمتر، در گروه آماری دیگر قرار گرفتند. تاخیر در زمان کاشت با کاهش تعداد خورجین در بوته باعث کاهش عملکرد دانه گردید. به‌نظر می‌رسد زمان 20 شهریور تا اول مهر ماه برای کاشت کلزای پاییزه در منطقه خسروشهر و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه (سرد و نیمه خشک در روش پهنه بندی کوپن) مناسب باشد. در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه مودنا و لیکورد از تعداد برگ در بوته و قطر طوقه کمتری برخوردار بودند و بیشترین طول خورجین به اپرا تعلق داشت. در نهایت بین این ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه و روغن اختلاف معنی‌داری دیده نشد و برای کشت در منطقه و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه مناسب دیده شدند. به‌نظر می‌رسد اثرات القایی عوامل محیطی همچون دوره‌های خشکی و افزایش دما بتواند با تحریک رشد، تفاوت اولیه ژنوتیپ‌ها به ویژه از نظر قطر طوقه و تعداد برگ را تحت تاثیر قرار دهد. این امر با تکرار آزمایش‌ قابل بررسی خواهد بود.