آموزش عالی و دانشگاه‌ها یکی از مورد توجه‌ترین نهادهای کشور به شمار می‌رود، اما در عین حال و با وجود تمام حساسیت‌ها در لایحه بودجه در طی سالهای مختلف، بودجه زیادی را به خود اختصاص نمی‌دهد. هرچند که در سالهای اخیر مشکلات خزانه‌ای دولت و شرایط ویژه کشور تا حدودی قابل درک به نظر می‌رسد، اما در نهایت با عدم تخصیص کامل بودجه‌ها و فراهم نشدن مبالغ مورد نیاز برای نهادهایی که قرار است به نوعی آینده سازان کشورمان، ایران را بسازند، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرده است. در همین راستا معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با اشاره به بودجه پیشنهادی وزارت علوم برای سال 93، نظام بودجه ریزی سرانه‌ای برای دانشگاه‌ها را مناسب‌تر از روش سنتی می‌داند و امیدوار است که در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در زمان تصویب بودجه سال 93 بتواند این سیستم را اجرایی کند. او همچنین معتقد است که یارانه تغذیه دانشگاه‌ها باید به صندوق رفاه بازگردد تا رییس دانشگاه دغدغه‌ای برای تامین غذای دانشجویی نداشته باشد. دکتر محمدحسین امید در گفت‌وگو با خبرنگار «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان اینکه بحث‌های بودجه‌ای در وزارت علوم از روزهای ابتدایی کار من در وزارت علوم آغاز شد اظهار کرد: بلافاصله پس از شروع کار متوجه شدم که دانشگاه‌ها به شدت مشکل دارند و مشکلاتشان نیز از سالهای قبل انباشته شده است که چند روز اول کار مربوط به جمع آوری اطلاع و پس از آن رایزنی با معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی و دیگر نهادهای مربوط از جمله مجلس بود. وی با بیان اینکه تا کنون بیش از 25 جلسه در ارتباط با بودجه با مسئولان مختلف داشته‌ایم، تصریح کرد: در حال حاضر همه چیز شفاف و روشن برای ما مشخص است که این موارد را به معاونت برنامه ریزی و مجلس شورای اسلامی نیز منتقل کرده‌ایم. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با اشاره به تخصیص بسیار کم بودجه آموزش عالی در سال گذشته، گفت: تخصیص بودجه آموزش عالی در سال گذشته بسیار پایین بود که در سالهای بعد از انقلاب بی سابقه است. بودجه سال گذشته وزارت علوم تنها 64 درصد تخصیص داده شد امید با بیان اینکه بودجه سال گذشته وزارت علوم تنها 64 درصد تخصیص داده شد، اظهار کرد: حدود 35 درصد بودجه وزارت علوم محقق نشد در حالی که وقتی بودجه‌ای برای یک نهاد تصویب می‌شود، به معنی این است که برای همه آن بودجه هزینه‌ای وجود داشته بنابراین زمانی که 35 درصد بودجه مصوب داده نمی‌شود این مقدار هزینه‌ای است که انجام شده اما پولش داده نشده است که این موارد تبدیل به بدهی می‌شود. وی با اشاره به کسری بودجه 1000 میلیارد تومانی دانشگاه‌ها در بخش «سایر» تصریح کرد: این مقدار کسری با فرض این است که در سال 92 بودجه دانشگاه‌ها به طور 100 درصدی محقق شود. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه این کسری بودجه فقط در بخش جاری است، خاطر نشان کرد: بخشی از این کسری‌ها مربوط به حقوق اساتید است چرا که ما اساتیدی داریم که تازه استخدام شده‌اند و بعضا تا یکسال حقوق خود را دریافت نکرده‌اند از سوی دیگر بسیاری از دانشگاه‌ها بدهی‌هایی به شرکت‌های طرف قرارداد خود برای تاسیسات، طبخ و توزیع غذا، فضای سبز و ... دارند. ده‌ها میلیارد تومان بدهی بابت پاداش پایان خدمت کارکنان وجود دارد امید تصریح کرد: همچنین دانشگاه‌ها بدهی‌هایی به کارکنان خود دارند و ده‌ها میلیارد تومان بدهی بابت پاداش پایان خدمت اساتید و کارکنان وجود دارد. وی با بیان اینکه افرادی که بازنشسته می‌شوند حقوقشان کاهش می‌یابد و روی پاداش پایان خدمت خود حساب می‌کنند، گفت: در گذشته این پاداش پس از گذشت دو تا سه ماه از بازنشستگی پرداخت می‌شد اما در حال حاضر افرادی هستند که بیش از دو سال است بازنشسته شده‌اند اما پاداش خود را دریافت نکرده‌اند. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه مجموع این بدهی‌ها حدود یک‌هزار میلیارد تومان می‌شود اظهار کرد: این موضوع به نهادهای مربوط و شخص رئیس جمهور نیز اطلاع داده شد و آقای نوبخت نیز نگاهی دانشگاهی دارد و علاقه مند است که مشکلات حل شود ولی متاسفانه تا به امروز نتیجه‌ای حاصل نشده است. امید با بیان اینکه روی عدد دقیق بدهی‌ها اتفاق نظر وجود ندارد تصریح کرد: ممکن است در بخشی از آن تفاوت وجود داشته باشد اما معاونت برنامه ریزی اصل موضوع را قبول دارد بنابراین امیدواریم تا اواخر سال جاری که معمولا منابع جدیدی در انتهای سال به دولت تزریق می‌شود این کسری‌ها جبران شود چرا که دانشگاه‌ها وضعیت اسفناکی دارند و گرفتارند. وی با اشاره به یکی دیگر از دلایل کسری بودجه دانشگاه‌ها در سال جاری گفت: اتفاق بسیار بدی در سال جاری افتاد و یارانه تغذیه بر خلاف معمول در بودجه دانشگاه‌ها دیده شد. 70 درصد از هزینه غذا را باید دانشگاه‌ها پرداخت کنند معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم افزود: دانشجو بابت غذایی که می‌خورد مبلغ کمی حدود 400 تا 500 تومان می‌پردازد در حالی که مبلغ هزینه شده برای هر پرس غذا بین 4000 تا 5000 تومان است. این در حالیست که تاکنون کمتر از 30 درصد این یارانه‌ها به دانشگاه‌ها داده شده یعنی 70 درصد دیگر را باید خود دانشگاه بدهد و با توجه به اینکه تغذیه را نمی‌توان حذف یا گران کرد بنابراین دانشگاه‌ها مجبورند از مباحث دیگر مثل پژوهش و تحصیلات تکمیلی برای فراهم کردن غذای دانشجویی هزینه کنند. امید با بیان اینکه در دو سال اخیر هزینه مواد غذایی بسیار گران شده است، گفت: در همین راستا هزینه تهیه غذا به شدت افزایش پیدا کرد و این مشکل نیز در سال جاری به دانشگاه‌ها اضافه شد بنابراین تلاش ما بر این بود که یارانه غذایی را برای سال آینده به صندوق رفاه دانشجویان بازگردانم همانطور که در سالهای گذشته نیز مرسوم بوده است. وی با بیان اینکه انتقال یارانه غذایی به بودجه دانشگاه‌ها بر خلاف نظر دانشگاه‌ها انجام شد، اظهار کرد: تصور دوستان بر این بود که اگر این مبلغ بین دانشگاه‌ها توزیع شود راحت تر به دستشان می‌رسد اما اشتباهشان این بوده که اولا پولی که برای غذا مورد نیاز دانشگاه‌ها بوده بیش از 500 میلیارد تومان و مبلغ در نظر گرفته شده برای آنها تنها 170 میلیارد تومان بوده است. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم خاطر نشان کرد: از سوی دیگر زمانی که صندوق رفاه هزینه‌ها را پرداخت کند، به دلیل اینکه صندوق رفاه است تخصیص‌هایش را بیشتر می‌گرفت و قدرت مانور بیشتری داشت اما در بودجه دانشگاه تخصیص تغذیه با سایر موارد فرقی نمی‌کند. امید با اشاره به گذشت حدود 10 ماه از سال 92 تصریح کرد: تا کنون باید بیش از 75 درصد بودجه تخصیص داده می‌شد که در حال حاضر حدود 60 درصد است یعنی دانشگاه‌ها تاکنون نیز در سال جاری 15 درصد کسری بودجه دارند و زمانی که دانشگاه باید تغذیه و حقوق اساتید را کامل پرداخت کند مجبور می‌شوند از موارد دیگر بزنند و دیگر برای پژوهش و ... پولی نمی‌ماند. وی افزود: قرار بر این بود که یارانه غذایی را در سال 93 به بودجه صندوق رفاه بدهیم که کارشناسان معاونت برنامه ریزی به دلایلی که برای ما هم روشن نیست با این موضوع مخالفت کردند. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که دانشگاه‌ها دغدغه تغذیه و خوابگاه داشته باشند، گفت: معمولا افراد دیگری متولی این کار هستند و بخش خصوصی این کار را می‌کند و کمک دولت نیز در این زمینه به بخش خصوصی است اما متاسفانه ما بر خلاف مسیر قانون برنامه چهارم و پنجم که سوق داده دانشگاه‌ها به سمتی است که خودشان بتوانند خود را اداره کنند حرکت کردیم و این تصمیماتی که برایشان گرفته شده باعث می‌شود که مسیرشان عوض شود. امید با بیان اینکه بودجه‌ای که وزارت علوم برای سال 93 پیشنهاد کرد به جز یارانه مواد غذایی حدود 4500 میلیارد تومان بود، اظهار کرد: همچنین 700 میلیارد تومان نیز برای یارانه غذایی پیش بینی کردیم که در بودجه صندوق رفاه قرار گیرد اما به دلیل برخی محدودیت‌ها معاونت برنامه ریزی و مشکلات خزانه که بخشی از آنها قابل قبول بود. در نهایت چیزی که به عنوان بودجه پیشنهادی وزارت علوم به همراه یارانه غذا به مجلس رفت حدود 4100 میلیارد تومان است که این رقم در مقابل رقمی که ما می‌خواستیم 1100 میلیارد تومان کمتر است. امید با بیان اینکه بودجه‌ای که وزارت علوم برای سال 93 پیشنهاد کرد به جز یارانه مواد غذایی حدود 4500 میلیارد تومان بود، اظهار کرد: همچنین 700 میلیارد تومان نیز برای یارانه غذایی پیش‌بینی کردیم که در بودجه صندوق رفاه قرار گیرد اما به دلیل برخی محدودیت‌ها معاونت برنامه ریزی و مشکلات خزانه که بخشی از آنها قابل قبول بود. در نهایت چیزی که به عنوان بودجه پیشنهادی وزارت علوم به همراه یارانه غذا به مجلس رفت حدود 4100 میلیارد تومان است که این رقم در مقابل رقمی که ما می‌خواستیم 1100 میلیارد تومان کمتر است. وی افزود: بنابراین با وجود 1000 میلیارد کسری قبلی دانشگاه‌ها، عملا بدهی دانشگاه‌ها در سال 93 دو برابر خواهد شد. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه در حال حاضر امید داریم که بودجه را در مجلس بیشتر کنیم، تصریح کرد: درست است که مسائلی بین مجلس و وزارت علوم وجود دارد اما به دلیل اینکه نمایندگان مجلس در ارتباط با روسای دانشگاه‌های شهر خود هستند و مشکلات آنها را می‌بینند بیشتر همراهی می‌کنند که آنها را از گرفتاری‌های بودجه‌ای خلاص کنند. قانون برنامه چهارم توسعه تکلیف کرده که بودجه ریزی بر اساس سرانه دانشجویی انجام شود امید همچنین با اشاره به طرح بودجه ریزی بر اساس سرانه دانشجویی گفت: تکلیف برنامه چهارم توسعه می‌گوید که بودجه دانشگاه‌ها بر اساس سرانه دانشجویی توزیع شود که متاسفانه هیچ وقت این موضوع عملیاتی نشد. امسال نیز ما اعلام آمادگی کردیم و با حدود سه ماه کار کارشناسی مشترک با معاونت برنامه ریزی مدلی را فراهم کردیم هرچند که این مدل نیازمند اصلاح و تکمیل است اما انتظار داشتیم چیزی که به مجلس می‌رود روش سرانه‌ای باشد که متاسفانه در کمال ناباوری آن چیزی که به مجلس رفت روش سنتی بود. وی با اشاره به روش بودجه ریزی سنتی برای دانشگاه‌ها تصریح کرد: در این روش بر اساس مکانیسم‌هایی بودجه بین دانشگاه‌ها توزیع می‌شود که این توزیع‌ها نسبت به مدلی که ما طراحی کرده‌ایم نشان می دهد که برخی دانشگاه‌ها بیش از استحقاقشان و برخی بسیار کمتر از حقشان بودجه می‌گیرند که در واقع این مسیر ناعادلانه است. وی با اشاره به روش بودجه ریزی سنتی برای دانشگاه‌ها تصریح کرد: در این روش بر اساس مکانیسم‌هایی بودجه بین دانشگاه‌ها توزیع می‌شود که این توزیع‌ها نسبت به مدلی که ما طراحی کرده‌ایم نشان می دهد که برخی دانشگاه‌ها بیش از استحقاقشان و برخی بسیار کمتر از حقشان بودجه می‌گیرند که در واقع این مسیر ناعادلانه است. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه سیستم بودجه ریزی سرانه‌ای بر اساس فرمول خاص خود است اظهار کرد: برای مثال برای یک واحد دانشجو عددی در سال 84 مورد توافق وزارت علوم و سازمان برنامه و بودجه سابق بوده که ما نیز امسال گفتیم همان عدد را قبول داریم با این تفاوت که تغییر ارزش پول در طی این سالها بر اساس آنچه که بانک مرکزی محاسبه می‌کند لحاظ شود. امید خاطر نشان کرد: آن عدد در سال 84، 600 هزار تومان بوده که بر اساس ضرایب بانک مرکزی در سال جاری به سه میلیون و 90 هزار تومان افزایش می‌یابد بنابراین ما گفتیم که این مقدار را در بودجه بگذاریم و هیچ چیز اضافه‌ای نمی‌خواهیم در صورتی که دانشگاه‌های ما نیز در کنار تعداد دانشجو بزرگتر شده‌اند و صرف افزایش دانشجو افزایش زیر ساخت‌ها را سبب نمی‌شود چرا که این سیستم می‌گوید یک دانشجو اضافه شده و بر اساس آن بودجه اضافه می‌شود و افزایش زیر ساخت‌ها و محیط‌های دانشگاهی مدنظر قرار نمی‌گیرد اما با این حال ما گفتیم این موضوعات را نمی‌خواهیم و فرض ما این است که افزایش جمعیت دانشجویی در همان دانشگاه‌های سال 84 اتفاق افتاده است و شما همان پول سال 84 را به ما بدهید. وی با بیان اینکه در حال حاضر حدود 450 هزار دانشجوی روزانه داریم، تصریح کرد: این تعداد به جز دانشجویان پیام نور، علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای است که برای این سه مجموعه سرانه معنی پیدا نمی‌کند و باید بودجه‌های قبلی‌شان رشد کند چرا که پیام نور پاره وقت است و فنی و حرفه‌ای نیز دوره‌های کاردانی خاص خود را دارد. معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم خاطر نشان کرد: بنابراین فقط روزانه‌ها را حساب کردیم که جدول مفصلی دارد و دانشجوی هر بخش از جمله فنی و مهندسی، علوم انسانی و ... ضریب خاصی برایش در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر تفاوت مقاطع نیز ضرایب خاص خود را دارد برای مثال کارشناسی ضریب یک، کارشناسی ارشد ضریب سه و دکتری ضریب پنج دارد و در نهایت با این ضرایب مشخص می‌شود که به یک دانشجوی کارشناسی علوم انسانی چه عددی و به دانشجوی Phd دامپزشکی چه مقدار بودجه تعلق می‌گیرد. امید با بیان اینکه این جداول در مذاکرات گذشته وزارت علوم و سازمان برنامه مورد تایید قرار گرفته گفت: زمانی که این ضرایب را در تعداد دانشجوی واحد ضرب می‌کنیم تعداد دانشجو به بیش از یک میلیون می‌رسد که این تعداد نیز باید مجددا در سرانه مشخص شده برای دانشجوی واحد ضرب شود. از سوی دیگر تعدادی بودجه‌های متمرکز در ستاد، دانشگاه علمی کاربردی، پیام نور و غیره وجود دارد که مجموع همه اینها عددی حدود 4500 میلیارد تومان می‌شود که این با فرض این است که پول سال 84 را بگیریم و تنها تغییر ارزش پول را حساب کنیم. وی با بیان اینکه کارشناسان معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی این مقدار را قبول نکردند و گفتند تامین آن برای دولت سخت است، تصریح کرد: ما نیز از این موضوع کوتاه آمدیم و گفتیم سقفی که دولت می‌تواند برای وزارت علوم در نظر بگیرد را در مدل سرانه‌ای ما قرار دهیم. با بودجه ریزی سرانه‌ای طی سه سال کاملا تعادل را برقرار می‌شود معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با بیان اینکه برخی از دانشگاه‌ها سالهاست که بودجه اضافه گرفته‌اند اظهار کرد: برخی دیگر از دانشگاه‌ها که توانی برای پیگیری و مذاکره نداشتند کمتر از حقشان دریافت کردند، هرچند ما هم قبول داریم که این موضوع در یک سال اصلاح نمی‌شود اما دو را پیشنهاد دادیم یکی اینکه دانشگاه‌هایی که اضافه گرفته‌اند سقف افزایش بودجه‌شان برای امسال محدود شود و آنهایی که کم گرفته‌اند مبلغی از این مقدار به آنها داده شود و دولت نیز از محل دیگری بخشی را اضافه کند که در نهایت این پروسه در طی سه سال کاملا تعادل را برقرار می‌کند. امید با بیان اینکه ما در سیستم بودجه ریزی سرانه‌ای ضرایب منطقه‌ای و دانشگاه‌های برتر را نیز پیش بینی کرده بودیم تصریح کرد: البته تا حدودی نیاز به اصلاح داشت اما متاسفانه به رقم جلسات متعدد و پیگیری‌ها آن چیزی که به عنوان بودجه پیشنهادی وزارت علوم به مجلس شورای اسلامی رفت همان بودجه ریزی سنتی است. امید در خاتمه با بیان اینکه کمیسیون آموزش و تلفیق اصرار دارد که همان سیستم بودجه ریزی سرانه‌ای انجام شود گفت: در این زمینه جلساتی نیز داشتیم که با نمایندگان مجلس به جمع بندی رسیدیم که با این مدل کار کنیم و حتی زمانی که بحث بودجه در کمیسیون تلفیق مطرح می‌شود به سمت سرانه‌ای شدن برویم هرچند که مطمئنم در سال اول این سیستم مشکلاتی خواهد داشت اما پس از سه سال مشکلات برطرف و نوعی عدالت برقرار می‌شود.
