نگاهی به ترجمه فارسی قطب‌الدین شیرازی از اصول اقلیدس

چکیده
کتاب اصول اقلیدس، که گاهی آن را به نام مولفش کتاب اقلیدس نیز می‌ نامند و در تألیفات ریاضی دوره اسلامی آن را به علت شهرت فراوانش کتاب اصول نیز خوانده‌ اند، از منابع مهم ریاضیات دوره اسلامی بوده است. در این مقاله، پس از بررسی تاریخ ترجمه این اثر به زبان عربی و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی از آن، برخی از ویژگی‌ های این تحریر، از راه مقایسه آن با ترجمه اسحاق بن حنین، خواهد آمد. سپس با مقایسه بخش‌ هایی از فن اول از جمله چهارم دره التاج قطب‌الدین شیرازی با ترجمه عربی اسحاق بن حنین و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، نشان داده می‌ شود که اثر قطب‌ الدین در واقع ترجمه فارسی تحریر اصول طوسی است، هرچند برخی تفاوت‌ ها میان این دو اثر وجود دارد. در بخش پایانی مقاله یکی از این تفاوت‌ ها بررسی می‌ شود و آن شکلی واحد است که قطب‌ الدین از تلفیق شکل‌ های چهل و هشت قضیۀ مقالۀ اول اصول اقلیدس، ترسیم کرده است.