ژنتیک مقاومت به بیماری برق‎زدگی (Ascochyta rabiei) در نخود زراعی

چکیده
   وجود تنوع ژنتیکی کافی برای مقاومت به بیماری برق‎زدگی در جنس نخود (Cicer spp.)، زمینه لازم جهت اصلاح ارقام مقاوم به برق‎زدگی و توسعه کشت پاییزه این محصول را به منظور افزایش عملکرد دانه‎ایجاد نموده است. در این راستا، درک نحوه توارث مقاومت به برق‎زدگی در نخود به تلاش‎های اصلاحی کمک شایان توجهی می‎کند. این بررسی به منظور تعیین تعداد ژن‎های کنترل کننده مقاومت به برق‎زدگی و اندازه برگ در نخود، و نوع عمل این ژن‎ها، اجرا شد. نتاج F1، F2 و F3 حاصل از تلاقی نخود محلی بیونیج و لاین ICC 12004، به همراه والدین در طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق دیم(ایکاردا) تحت آلودگی مصنوعی در شرایط گلخانه کشت شدند. نتایج نشان داد که در نسل‎های F2 و F3 نسبت بوته های حساس به مقاوم اختلاف معنی‎داری با نسبت‎های مورد انتظار 9:7 و 5:3 نداشتند. بنابراین احتمال وجود دو ژن با اثرات افزایشی را می‎توان تصور کرد. نتایج دیگر حاکی از آن بود که با افزایش اندازه برگ مقاومت به برق‎زدگی در نخود کاهش یافت. تجزیه و تحلیل میانگین نسل‎ها برای مقاومت به برق‎زدگی نشان داد که، در تلاقی حاضر آثار افزایشی نقش اصلی را در تنوع مقاومت به برق‎زدگی ایفا کردند، ولی برای اندازه برگ علاوه بر اثر افزایشی، اجزای غالبیت نیز به طور معنی‎داری در این امر دخیل بودند. اثرات غالبیت (h) و اثرات متقابل غالبیت × غالبیت (l)، در مورد هر دو صفت غیر هم علامت بودند و لذا ممکن است اپیستازی از نوع دوگانه وجود داشته باشد. با توجه به نتایج حاصل می‎توان مقاومت در ژنوتیپ مقاوم (ICC 12004) را به صورت R1R1R2R2 پیشنهاد نمود. لذا بر اساس یافته‎های این تحقیق، روش انتخاب دوره‎ای که به نحو مطلوب از واریانس افزایشی استفاده می‎کند، به عنوان بهترین روش اصلاحی جهت انتخاب ژنوتیپ‎های و الدینی و ایجاد مقاومت به بیماری برق‎زدگی در نخود پیشنهاد می‎شود.