کارایی سویه‌های بومی Trichoderma harzianum در بیوکنترل گموز پسته

چکیده
    طی سال‌های 1387 تا 1390، 100 نمونه خاک از ریزوسفر گیاه، چاله کودی و سطح باغ‌های پستۀ استان‌های کرمان، یزد، خراسان رضوی و سمنان با هدف یافتن سویه‌های مناسب تریکودرما، به منظور کنترل بیماری گموز پسته، جمع‌آوری و بررسی شد. با استفاده از محیط‌های اختصاصی و عمومی، 32 سویه Trichoderma harzianum غالباً از ناحیۀ ریزوسفر به‌دست آمد. پس از تعیین میزان کارایی سویه‌های تریکودرما در آزمایشگاه به روش کشت متقابل با Phytophthora melonis، 11 سویه انتخاب شدند و برهم‌کنش آنها با قارچ بیمارگر در آزمایشگاه با ارزیابی تداخل فیزیکی هیف، ترشحات فرار و غیرفرار و آزمایش‌های گلخانه‌ای با استفاده از سویه‌های منتخب با مایه‌زنی نهال‌های پسته در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت و صفاتی همچون ارتفاع نهال، طول و وزن خشک ریشه و اندام‌های هوایی و درصد مرگ‌و‌‌میر بررسی شد. در برهم‌کنش با تریکودرما، رشد رویشی قارچ melonis .Pدر سطوح مختلف تحت تأثیر قرار گرفت و در سطح معناداری کاهش یافت. میزان بازدارندگی از رشد P. melonis در کشت متقابل هم‌زمان، از 1/38 تا 6/63 درصد، کشت متقابل غیرهم‌زمان از 4/25 تا 7/58 درصد، ترشحات خارج سلولی از 50 تا 6/89 درصد و ترکیبات فرار از 7/44 تا 7/71 درصد متغیر بود. در آزمایشات گلخانه‌ای، مایه‌زنی با سویه‌های تریکودرما سبب افزایش 5/1 تا 7/2 برابر در طول ریشه و 4/1 تا 1/2 برابر در ارتفاع نهال‌‍‍‍‌ها در مقایسه با گیاهان مایه‌زنی شده با عامل بیماری‌زا به تنهایی و 1 تا 9/1 برابر طول ریشه و 1 تا 6/1 برابر در ارتفاع نهال‌ها در مقایسه با نهال‌های شاهد بدون مایه‌زنی گردید. درصد مرگ‌ومیر نهال‌ها در مایه‌زنی قبل سویه‌های تریکودرما، از صفر تا 31 درصد، مایه‌زنی هم‌زمان از صفر تا 56 درصد و مایه‌زنی پس از P. melonis از 5/12 تا 75 درصد متغیر بود. این اولین گزارش دربارۀ پراکندگی سویه‌های تریکودرما در باغ‌های پستۀ کشور و برهم‌کنش آن با بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه است.