نقشه‌یابی نواحی ژنومی کنترل‌کنندۀ صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک مرتبط با جوانه‌زنی گندم نان در وضعیت طبیعی و تنش اسمزی

چکیده
   با وجود اهمیت تنش خشکی در مراحل اولیۀ رشد و استقرار گیاه، این موضوع در برنامه‌های اصلاحی به‌عنوان معیار انتخاب نادیده گرفته شده است. بدین منظور 168 لاین خالص نوترکیب حاصل از تلاقی Seri M82 وBabax با دو والد بررسی شد. این تحقیق در سال 1390 در آزمایشگاه تحقیقات دانشگاه زابل، در قالب دو طرح بلوک تصادفی با دو تکرار و در وضعیت تنش اسمزی (8/0- مگا پاسکال) و بدون تنش اجرا شد. صفات درصد و شاخص سرعت جوانه‌زنی، میزان کربوهیدرات‌های محلول در آب، محتوای رطوبت نسبی برگ، طول ساقه‌چه، ریشه‌چه و نسبت آنها، وزن تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه، بنیۀ بذر، تعداد ریشه‌چه و شاخص تنش جوانه‌زنی اندازه‌گیری شدند. تجزیۀ QTL به روش نقشه‌یابی فاصله‌ای مرکب برای هر محیط مجزا و برای میانگین دو محیط انجام گرفت. نقشۀ پیوستگی ژنتیکی نشانگرهای مولکولی شامل 249 نشانگر AFLP، 74 نشانگر SSR و 264 نشانگر DArT، برای تجزیۀ QTL به‌کار رفت. براساس نتایج تجزیۀ واریانس مرکب، اثر گونه برای همۀ صفات نامبرده معنادار بود. برای سایر صفات، تفکیک متجاوز از والدین در دو جهت مثبت و منفی مشاهده شد. برای صفات آزمایشی درمجموع 34 ناحیه با QTL به‌دست آمد. واریانس فنوتیپی توجیه‌شده با این QTLها از 81/28ـ86/15 درصد متغیر بود. بیشترین و کمترین واریانس فنوتیپی به‌ترتیب برای صفات محتوای رطوبت نسبی برگ و شاخص تنش جوانه‌زنی به‌دست آمد. QTL جایگاه 20/25 سانتی‌مورگان کروموزوم 1B کنترل‌کننده محتوای رطوبت نسبی برگ، پایداری کامل داشت. درنتیجه ممکن است استفاده از آن در گزینش به کمک نشانگر مؤثر باشد. گزینش به کمک نشانگر برای محتوای رطوبت نسبی برگ ممکن است موجب افزایش مقاومت گیاه برای حفظ رشد آن در خاک‌های در معرض تنش خشکی در مراحل بحرانی اولیۀ رشد شود.