مدیریت و برنامه‌ریزی سیستم آبخیز با بهره‌گیری از مدل بهینه سازی (مطالعه موردی: آبخیز گرمابدشت گلستان)

چکیده
  امروزه بهره‌گیری از روش‌های مهندسی سیستم در مدیریت منابع طبیعی، منابع آب و صنعت جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در سال‌های اخیر به علت نبود مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز در بیشتر نقاط کشور بویژه منطقه گلستان، سیلاب‌های شدید باعث به‌وجود آمدن خسارات زیادی از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف از ارائه این مقاله، تجزیه و تحلیل سیستم آبخیز با بهره‌گیری از مدل بهینه‌سازی تخصیص منابع، در آبخیز گرمابدشت حوزه قره سو منطقه گلستان می‌باشد. در این بررسی تخصیص بهینه منابع آبخیز گرمابدشت با بهره‌گیری از مدل بهینه‌سازی تک هدفه برای بیشینه کردن میزان درآمد بهره‌برداران در کنار هدف‌های مختلف زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی پیشنهاد و با نتایج الگوی بهینه بهره‌برداری بدست آمده از روش برنامه‌ریزی هدف توصیه شده در منطقه مقایسه و ارزیابی شد. نتایج نشان داد در صورتی‌که در یک برنامه‌ریزی خطی، (LP)5 یک مدل بهینه‌سازی تک هدفه به شکل درست فرمول بندی شود ممکن است نتایج قابل قبول‌تری را برای تجزیه و تحلیل سیستم آبخیز نسبت به یک روش برنامه‌ریزی هدف (GP)6 ارائه نماید. به‌طوری‌که تخصیص منابع بر پایه روش برنامه‌ریزی خطی ضمن کاهش 10 درصدی رسوب از میزان مجاز به دلیل تامین معیار کاهش سیلاب، باعث بیشینه‌سازی درآمد بهره‌برداران با افزایش 5 درصد از میزان مورد قبول، با توجه به محدودیت سرمایه در اختیار و نیز تحقق نسبی هدف‌های دیگر بررسی شد.