فاکتورهای بیماریزایی Puccinia triticina Eriksoon عامل بیماری زنگ قهوه‌ای گندم در استان گلستان در سال‌های 1386-1381

چکیده
    زنگ قهوه‌ای یا زنگ برگی گندم با عامل Eriksoon Puccinia triticina یکی از مهمترین بیماری‌های گندم در سراسر دنیاست. شناسایی فاکتورهای بیماریزایی و تغییرات احتمالی سالیانه در جمعیت عامل بیماری در مناطق مختلف در تهیه ارقام مقاوم با ژن‌های مقاومت مؤثر ضروری می‌باشد. به همین منظور طی سال‌های 86- 1381 خزانه‌های تله (Trap Nursery) شامل 37 لاین تقریباً آیزوژنیک (Near Isogenic Lines) تهیه شده با رقم Thatcher که هر لاین دارای ژن مقاومت مشخصی به زنگ قهوه‌ای (Lr-gene) است، به اضافه رقم حساس بولانی به عنوان شاهد در شرایط آلودگی طبیعی و زیر سیستم آبیاری مه‌پاش درگرگان و بدون سیستم آبیاری مه‌پاش درگنبد کاشته شدند. یادداشت‌برداری در مرحله ظهور برگ پرچم و زمانی که رقم شاهد بالاترین میزان آلودگی را نشان داد، برای درصد آلودگی و همچنین تیپ آلودگی انجام شد. واکنش "S" به عنوان وجود بیماریزایی (Virulence) و واکنش‌های "O، R، MR و MS" به عنوان عدم وجود بیماریزایی (Avirulence) منظور گردید. بر اساس نتایج به دست آمده در طی سال‌های زراعی 86-1381 برای ژن‌های Lr1، Lr2c، Lr3، Lr3ka، Lr3bg، Lr10، Lr11، Lr12، Lr13، Lr14a، Lr14b، Lr15، Lr16، Lr17، Lr18، Lr20، Lr21، Lr22a، Lr22b، Lr23، Lr24، Lr26، Lr30، Lr32، Lr33، Lr34 و Lrb بیماریزایی در هر دو منطقه گرگان و گنبد مشاهده شد. وجود بیماریزایی برای ژن‌های Lr3، Lr10، Lr14b، Lr17، Lr18، Lr26 و Lr34 فقط در منطقه گرگان دیده شد. برای ژن‌های مقاومت Lr2a، Lr2b، Lr9، Lr19، Lr25، Lr28، Lr29، Lr35، Lr36 و Lr37 در هیچکدام از مناطق، بیماریزایی مشاهده نشد. عدم وجود بیماریزایی روی ژن‌های مقاومت فوق امکان استفاده از این ژن‌های مقاومت در برنامه‌های اصلاح ارقام مقاوم به بیماری زنگ قهوه‌ای را فراهم می‌نماید.