شناسایی مکان‌های ژنی کنترل کننده عملکرد و اجزای عملکرد دانه در برنج (Oryza sativa L.)

چکیده
  به منظور مکان‌یابی QTLهای کنترل کننده عملکرد و اجزای عملکرد دانه، یک جمعیت F₂ متشکل از 188 بوته حاصل از تلاقی بین دو رقم خالص بینام و کادوس در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان کشت و تعداد نه صفت مهم مرتبط با عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تهیه نقشه پیوستگی جمعیت F₂، 85 نشانگر SSR و 20 ترکیب آغازگری از نشانگر AFLP بررسی شد. از بین آن‌ها، 37 نشانگر SSR و 10 ترکیب آغازگری از نشانگر AFLP شامل 35 جایگاه ژنومی، چند شکلی خوبی در بین والدین نشان دادند که برای تهیه نقشه پیوستگی مورد استفاده قرار گرفتند. طول کل نقشه حاصل 7/1445 سانتی مورگان و متوسط فاصله نشانگرها از یکدیگر 57/21 سانتی مورگان بود. با استفاده از روش‌ مکان‌یابی فاصله‌ای مرکب 16 QTL برای صفات مورد مطالعه مکان‌یابی گردید. برای ارتفاع بوته دو QTL هر دو روی کروموزوم 7، برای طول خوشه سه QTL روی کروموزوم‌های 3، 6 و 7، برای وزن هزار دانه یک QTL روی کروموزوم‌ 3، برای تعداد خوشه در بوته دو QTL روی کروموزوم‌های 6 و 10، برای تعداد دانه پُر در خوشه دو QTL روی کروموزوم‌های 3 و 9، برای تعداد خوشه‌چه پوک در خوشه یکQTL  روی کروموزوم‌ 4، برای عملکرد دانه دو QTL روی کروموزوم‌های 3 و 6، برای روز تا 50 درصد گلدهی دو QTL روی کروموزوم‌های 1 و 6 و برای روز تا رسیدگی کامل تنها یک QTL روی کروموزوم 6 مکان‌یابی گردید. در بین QTLهای شناسایی شده، gy3 برای عملکرد دانه، tgw3 برای وزن هزار دانه، ph7a برای ارتفاع بوته، esnp4 برای تعداد خوشه‌چه پوک در خوشه و pl6 برای طول خوشه، به ترتیب 1/20 ، 18، 16، 16 و 15 درصد از واریانس فنوتیپی صفات مربوطه را کنترل کردند و به عنوان QTLهای بزرگ‌اثر کنترل کننده این صفات شناسایی شدند. از نشانگرهای با پیوستگی قوی با این QTLها می­توان به منظور انتخاب به کمک نشانگر استفاده نمود، اما برای نشانگرهایی که فاصله بیشتری از این QTLها دارند، ابتدا باید نقشه پیوستگی اشباع شده جمعیت تهیه شود تا از نشانگرهای با فاصله بسیار نزدیک با آنها بتوان به طور موثر در برنامه­های انتخاب به کمک نشانگر استفاده نمود.