تنوع ژنتیکی توده‌های اسفناج بومی ایران (Spinacia oleracea L.) با استفاده از صفات مورفولوژیک

چکیده
    این تحقیق به منظور تعیین تنوع ژنتیکی 44 توده اسفناج بومی ایران با استفاده از 21 صفت مورفولوژیک بر اساس توصیفگر در شرایط مزرعه‎ای انجام شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس داده‎ها، تفاوت‎های معنی‎داری در اکثر صفات رویشی اندازه‎گیری شده در بین توده‎ها مشاهده شد. نتایج نشان داد که توده تبریز دارای بیشترین درصد بوته ماده (49/89%) و کمترین میانگین طول دمبرگ (35/4 سانتی‎متر) بود. در بین توده‎ها، توده کرمان دارای بیشترین میانگین درصد ماده خشک (6/14%) بود. بیشترین میانگین وزن تر بوته (43/84 گرم) و تعداد برگ (4/18 عدد) به ترتیب به توده‌های ورامین2 و ورامین3 اختصاص داشت. توده بجنورد 1 دارای بیشترین مقدار آنتوسیانین بود. در این تحقیق هفت نوع شکل برگ در توده‎های مختلف اسفناج شناسایی گردید. ضریب همبستگی بین صفات کلیه توده‎های مورد بررسی نشان داد که بین تعداد برگ با طول و عرض پهنک برگ همبستگی مثبت و معنی‎داری وجود داشت. همبستگی مثبت و معنی‎داری نیز بین طول دمبرگ با طول و عرض پهنک برگ و همچنین بین قطر دمبرگ با طول و عرض پهنک برگ و طول دمبرگ مشاهده شد. بر اساس تجزیه خوشه‌ای، توده‌ها به چهار گروه با 14، 4، 19 و 7 توده تقسیم شدند. در گروه اول توده‎ها از نظر شکل برگ و درصد بوته‎های ماده مشابه بودند. وجه تشابه گروه دوم، تعداد و شکل برگ، طول دمبرگ، طول دوره رشد و وزن تر بوته‎ها بود. در گروه سوم، که تقریباً شامل تمامی توده‎های اسفناج با بذر خاردار بود، وزن تر بوته و طول دوره رشد توده‎ها مشابه بود. در گروه چهارم شباهت توده‎ها با هم، درصد ماده خشک آنها بود. نتایج بیانگر این است که توده‎های اسفناج بومی با صفات باغبانی با ارزش مانند، بالا بودن درصد بوته‎های ماده، تعداد برگ، طول دمبرگ، طول دوره رشد، وزن تر بوته و یا درصد ماده خشک، جزو ذخایر ژنتیکی غنی برای برنامه‎های اصلاحی به شمار می‌روند.