تغییر برخی آنتی اکسیدانت ها درکنجد و ارتباط آن با صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه تحت رژیم های مختلف آبیاری

چکیده
    این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، محتوای کلروفیل، پرولین و آنتی اکسیدانت های برگ، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های کنجد در سال زراعی 1388 با استفاده از کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. سطوح تیمار آبیاری بر اساس تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A شامل سطح اول آبیاری (75 میلیمتر تبخیر)، سطح دوم (110 میلیمتر تبخیر) و سطح سوم (145 میلیمتر تبخیر) به عنوان فاکتور اصلی (به ترتیب نمایانگر شرایط شاهد، کمبود متوسط و کمبود شدید آب ) و چهار ژنوتیپ کنجد (اولتان، ناز تک شاخه، ورامین و یکتا) به عنوان فاکتور فرعی بود. غلظت کلروفیل، پرولین، آنتی اکسیدانت های کاتالاز (CAT) و اسکوربیک پر اکسیداز (APX)، شاخص سطح برگ در مرحله کپسول دهی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد بیولوژیک اندازه گیری شدند. سطح اول آبیاری با 53/2 و سطح سوم با 55/1 به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار شاخص سطح برگ را داشتند. محدودیت رطوبت منجر به 48% درصد افزایش غلظت پرولین در برگ کنجد شد. در سطح دوم آبیاری میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانتی CAT (797/0) و APX (769/7) به ترتیب به میزان 35% و 40% افزایش ولی در سطح سوم به ترتیب 29% و 11% نسبت به سطح اول کاهش یافت. در سطح اول آبیاری تعداد کپسول در بوته (97/91)، دانه در کپسول (78/54) و عملکرد دانه (02/1481 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب 44%، 14% و 28% درصد نسبت به سطح سوم بیشتر بود. سطح سوم آبیاری کمترین عملکرد بیولوژیک (4/5890 کیلوگرم در هکتار) و سطح اول بیشترین عملکرد بیولوژیک (4/7397 کیلوگرم در هکتار) را داشتند. به طور کلی می توان چنین نتیجه گیری نمود که ضمن آنکه کمبود شدید آب رشد و عملکرد دانه کنجد را به طور جدی کاهش می دهد، این کاهش ظاهراً بیش از آنکه در اثر عواملی نظیر غلظت کلروفیل باشد ناشی از کاهش سطوح فتوسنتز کننده می‌باشد. با وجود اینکه آنزیم های آنتی اکسیدانتCAT و APX توسط گیاه و بافت های تنش دیده به صورت توأم تولید می‌شوند به نظر می‌رسد آنزیم‌های اخیر نقش دفاعی مهمی را تحت شرایط کم آبی شدید ایفا نمی‌کنند.