تعیین دوره گرده‌افشانی موثر در بادام (Prunus dulcis Mill.) دیرگل رقم شاهرود 12 در شرایط آب و هوایی کرج

چکیده
    محدود بودن طول عمر تخمک، مشکل اساسی در تشکیل میوه و محصول‌دهی بسیاری از درختان میوه از جمله بادام است. بنابراین مطالعه دوره گرده‌افشانی موثر (Effective pollination period) در درختان میوه از اهمیت خاصی برخوردار است. این پژوهش به منظور تعیین دوره گرده‌افشانی موثر بادام رقم شاهرود 12 در شرایط کرج در سال 1385-1384 انجام شد. گل‌های بادام رقم دیرگل شاهرود 12 توسط گرده ارقام سوپرنوا و ژنوتیپ 5-15 در فواصل 1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7 روز بعد از باز شدن گل‌ها بطور جداگانه و بطور مصنوعی گرده‌افشانی شدند. از گل‌های گرده‌افشانی شده، در فواصل 24، 48، 72، 96 و 120 ساعت پس از گرده‌افشانی به منظور مطالعه و بررسی‌های میکروسکوپی رشد لوله گرده در خامه گل، نمونهگیری به عمل آمد. نمونه‌های گل جمع‌آوری شده در محلول FAA تثبیت و سپس در الکل 70% نگهداری شدند. پس از رنگ‌آمیزی نمونه‌ها با آنیلین بلو، بررسیها توسط میکروسکوپ فلورسنس با نور ماورای بنفش انجام پذیرفت. همچنین درصد تشکیل میوه در باغ و بر روی درختان گرده‌افشانی شده 75 روز پس از تمام گل ثبت گردید. نتایج حاصل از تشکیل میوه در رقم شاهرود 12 در باغ نشان داد که بالاترین درصد تشکیل میوه در بین تیمارهای اعمال شده با گردهافشانی توسط گرده رقم سوپرنوا  در روزهای دوم و چهارم و به میزان 34 و 37 درصد و با رقم 5-15 طی روزهای دوم و چهارم و به میزان 37 و 42 درصد بود. با توجه به بررسیهای میکروسکوپی مشخص گردید که تشکیل بسیار پایین میوه حاصل از گرده‌افشانی روز هفتم، احتمالاً به علت کاهش طول عمر تخمک و همچنین قهوه‌ای شدن کلاله و کاهش پذیرش دانه گرده در این روز از گرده‌افشانی بوده است. با توجه به بررسی‌های مزرعه‌ای و میکروسکوپی چنین می‌توان نتیجه گرفت که بهترین زمان گرده‌افشانی برای تشکیل میوه مناسب در رقم شاهرود 12  در شرایط آب و هوایی کرج بین روزهای دوم و چهارم پس از باز شدن گلها می‌باشد. گرده‌افشانی دیرهنگام این رقم به میزان زیادی موجب کاهش محصول شده و توصیه نمی‌گردد. با توجه به دوره گرده‌افشانی موثر تعیین شده (4-2 روز)، همپوشانی گلدهی ارقام گرده‌دهنده و رقم شاهرود 12 برای افزایش محصول ضروری است.