تعیین اجزای شاخص بهره‌وری آب تحت مدیریت تک‌آبیاری و تاریخ کاشت برای ارقام جو دیم

چکیده
    تعیین و ارزیابی اجزای بهره‌وری آب برای دو رقم جو دیم تحت شرایط زمان و میزان تخصیص تک‌آبیاری و تاریخ کاشت راه را برای کشت سودآور این محصول هموار کرده و میزان تأثیرپذیری آن در اثر تغییرات پراکنش بارش را تعدیل خواهد کرد. بدین منظور و با هدف تعیین اجزای شاخص بهره‌وری آب، تحقیقی بر پایه طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم، مراغه به اجراء در‌آمد. سه تاریخ کاشت و پنج مدیریت تخصیص تک‌‌آبیاری بر روی دو رقم جو دیم مورد مطالعه قرار گرفت. اجزای شاخص‌‎های بهره‌وری آب شامل بهره‌وری بارش، بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری کل آب کاربردی (مجموع تک‌آبیاری و بارش) تحت شرایط و تیمارهای ذکر شده تعیین گردید. تغییرات حدود و مقدار بهره‌وری بارش ناشی از زمان و میزان تک‌آبیاری در تولید دانه، کاه و کلش و بیوماس ارقام جو و نیز مزیت‌های نسبی هر یک بررسی شد. بر اساس شاخص بهره‌وری بارش، تاریخ کشت زود برای جو محل تردید بوده و آبیاری بهاره با تأمین 100% کمبود از ظرفیت زراعی نیز توجیه ندارد. اثربخشی تیمار آبیاری 100 میلی‌متر تاریخ کاشت زود، بیشتر روی افزایش کاه و کلش است و نسبت به دیگر زمان‌های کشت اثر کم‎تری روی افزایش دانه دارد. بر اساس نتایج به دست آمده، تیمار 100 میلی‌متر تک‌آبیاری زمان کاشت، با دارا بودن شاخص بهره‌وری کل آب کاربردی برابر با 7/8 و 9/8 کیلوگرم بر میلی‌متر و بهره‌وری آب آبیاری برابر با 4/37 و 5/38 کیلوگرم بر میلی‌متر به ترتیب برای رقم V2 (آبیدر) و لاین V2 (Dayton) مطلوب‌ترین تیمار زمان کاشت محسوب می‌‌شود و تیمار فقط یک مرتبه آبیاری بهاره با تأمین 50% کمبود از ظرفیت زراعی نیز با دارا بودن شاخص بهره‌وری کل آب کاربردی برابر با 6/5 و 8/5 کیلوگرم بر میلی‌متر و بهره‌وری آب آبیاری برابر با 9/58 و 5/60 کیلوگرم بر میلی‌متر به ترتیب برای لاین‌‌های V1 و V2 مطلوب‌ترین تیمار آبیاری محدود بهاره محسوب می‎شود. از لحاظ مقایسه دو رقم نیز نشان داده شد که بهره‌وری بارش برای لاین V2 در هر سه تاریخ کاشت برابر 2/3 کیلوگرم بر میلی‌متر به دست آمد که حدود 10 درصد بیشتر از رقم آبیدر بوده است.