تاریخ نویسی در ایران عصر صفوی (سال های 1148ـ1038 هـ.ق.)؛ مراحل و گونه‌شناسی

چکیده
تاریخ نویسی در ایران عصر صفوی، تحت تأثیر دگرگونی های مذهبی و تحولات اندیشه‌ای و سیاسی این دوران، شاهد پیدایی و تکامل گونة نوینی از رویکرد به زمان‌ و‌ فنون نگارش تاریخ بود. چشمگیرترین ویژگی این تاریخ نویسی، تداوم الگوها و قواعد پیشا‌صفوی از سویی و شکل‌گیری ساختار ویژه اندیشه و فنّ تاریخ‌نویسی صفوی از سوی دیگر بود. در این دوره، انواع تاریخ نویسی‌ها همچنان انجام می شدند و مورّخان بر بنیاد الگوهای پیشین کار ثبت رویدادها را ادامه می‌دادند. آنچه این دوره را از دیدگاه تاریخ نویسی واجد اهمیت می‌سازد، ورود تدریجی آموزه های شیعی در اندیشة مورّخ و بازتاب آن در متون تاریخی است. جهان‌شناسی و مضامین اعتقادی تشیع از آن پس، اساس اندیشه مورّخان شد و نگاه به تاریخ بر مبنای درک خاص سیاسی این عهد و نظریه ویژه تشیع به تقسیم‌بندی زمان، فراگیر شد. پژوهش کنونی می‌کوشد تا به گونه‌ای گذرا، پیدایش و تحوّل تاریخ نویسی در ایران عهد صفوی را بررسی کند. این موضوع با طرح دیدگاه های معاصر درباره تاریخ نویسی این دوره، مراحل آن و دسته بندی انواع متون تاریخی روزگار صفویان در سال های 1038 تا 1148 انجام‌ می‌یابد.