بهینه‌سازی روش‌ آلوده‌سازی در بیماری سوختگی غلاف به منظور تفکیک واکنش‌های واقعی ارقام برنج در مزرعه

چکیده
    بیماری سوختگی غلاف برنج که در اثر گروه آناستوموزی AG1-IA از قارچRhizoctonia solani به وجود می‌آید، یکی از مهمترین بیماری‌های قارچی برنج در دنیا می‌باشد. مقاومت گیاه برنج نسبی است و عکس‌العمل آن در مقابل این بیماری به دلیل پیچیدگی توارثی‌ و ناپایداری محیطی ثابت نیست به‌طوریکه تخمین صحیح بیماری مشکل است. برای تشخیص واکنش واقعی برنج در سطح بالایی از توسعه بیماری، یک روش آلوده‌سازی جدید، با تولید توده میسلیومی در محیط کشت مایع سیب‌زمینی دکستروز (PDBroth) و یک سیستم افشانه آب، طراحی گردید. نشاهای برنج از سه رقم بومی (عنبربو ‌ایلام، قصرالدشتی و اهلمی‌ طارم) و دو رقم اصلاح شده (خزر و بهار) در مزرعه نشاکاری گردیدند. پس از 45 روز پنجه‌های هر بوته به کمک یک باند پلاستیکی بسته شدند، سپس با یک جدایه پرآزار بیمارگر و به سه روش شامل، توده میسلیومی (MM)، مخلوط بذر و پوسته برنج کلنیزه شده(RG) و قطعات ساقه تازه آلوده شده برنج(FI) آلوده‌سازی شدند. بوته‌های آلوده‌سازی شده با راه‌اندازی یک سیستم افشانه آب در بالای بوته‌ها و در ارتفاع 160 سانتی‌متری از سطح خاک تا آخرین مرحله ارزیابی، مرطوب نگه داشته شدند. میزان توسعه بیماری 15 و 25 روز پس از آلوده‌سازی و انتهای مرحله خمیری شدن دانه به روش RLH (Relative Lesion Height) اندازه‌گیری گردید. سنجش داده‌های بیماری نشان داد که در روش آلوده‌سازی FI بیماری با توسعه کم و با نتایج بسیار متغیر ظاهر شد. اما نتایج در روش‌های آلوده‌سازی MM و RG دارای تغییرات کمتری در بین ارقام در مراحل مختلف ارزیابی بودند. بیشترین توسعه عمودی بیماری در همه ارقام مورد آزمایش در دومین مرحله ارزیابی و انتهای مرحله خمیری شدن دانه (حساس‌ترین مرحله رشدی برنج) در روش MM مشاهده شد. به‌طوریکه آنها به‌ترتیب در سه و دو گروه قرار گرفتند که متفاوت از گروه بندی در روش‌های RG و FI بودند (DMRT 5%). بنابراین در شرایط استفاده از سیستم افشانه آب، آلوده‌سازی به روش توده میسلیومی را می‌توان برای سنجش عکس‌العمل واقعی ارقام برنج در مقابل بیماری سوختگی غلاف در مزرعه به کار گرفت. ارقام عنبربو، قصرالدشتی، اهلمی طارم و بهار در آزمایش غربال‌گیری اولیه به‌عنوان ارقام نیمه مقاوم در یک گروه آماری مشابه تشخیص داده شدند، اما در این مطالعه آنها در گروه‌های متفاوتی قرار گرفتند و تحمل واقعی آنها بعد از بهینه‌سازی شرایط آزمایش و با توسعه بیماری ظاهر شد به‌طوریکه اهلمی طارم به‌شدت حساسیت نشان داد.