بررسی پراکنش فضایی و تغییرات جمعیت گونه‌های مهم بال‌ریشکدار روی گندم

چکیده
    دینامیسم جمعیت و پراکنش فضایی دو گونۀ بال‌ریشکدار رایج روی غلات، Thrips tabaci Lindeman, 1888  و Haplothrips tritici Kurdjomov, 1912 طی سال‌های 1388-1390 بررسی شد. یک مزرعۀ گندم به وسعت یک هکتار در محوطۀ دانشگاه رامین خوزستان، واقع در جنوب غرب اهواز انتخاب شد و از بال‌ریشکداران موجود نمونه‌برداری هفتگی به‌عمل آمد. با استفاده از شاخص‌های تیلور و آیوائو، پراکنش فضایی مراحل بالغ و نابالغ این گونه‌ها برآورد و تغییرات جمعیت آنها محاسبه شد. بررسی نوسان‌های جمعیت نشان داد که اوج جمعیت هر دو گونه در اواخر اسفند و اوایل تا اواسط فروردین ماه به‌ترتیب برای جمعیت بالغ و لارو است. بررسی ارتباط بین نوسان‌های جمعیتی مراحل لاروی و بالغ هر دو گونه با دما و رطوبت نشان داد که تغییرات جمعیت با دما ارتباط مثبت دارد؛ در صورتی که هیچ‌گونه ارتباط مثبت و معنا‌داری بین رطوبت با نوسان‌های جمعیت وجود ندارد. همچنین بر اساس مقادیر ضرایب تبیین و F، مدل آیوائو برای برآورد پراکنش فضایی هر دو گونه مناسب‌تر از مدل تیلور ارزیابی شد، لذا بر اساس این مدل پراکنش لارو و مجموع مراحل (لارو و بالغین) در هر دو گونه به‌صورت تجمعی بوده است. در صورتی که هر کدام از مراحل بالغ ماده و نر پراکنش تصادفی دارند. از آنجا که افزایش جمعیت این دو گونه تابع افزایش دما و هم‌زمان با دورۀ خوشه‌دهی گندم است، این مرحله از رشد گیاه بهترین مرحله در نمونه‌برداری به منظور بررسی تغییرات جمعیت این دو گونه آفت روی گندم محسوب می‌شود.