بررسی ویژگی‌های فیزیولوژیک مرتبط با اثر تنش کمبود آب در ژنوتیپ-های کنجد (Sesamum indicum L.)

چکیده
  مطالعۀ واکنش­های فیزیولوژیک ژنوتیپ­های مختلف کنجد (Sesamum indicum L.) به تنش کمبود آب می­تواند به شناسایی سازوکارهای مؤثر بر مقاومت گیاه به این تنش کمک کند. دراین راستا، اثر تنش کم‌آبی بر غلظت کلروفیل، پرولین، کربوهیدرات‌های محلول برگ، میانگین سرعت فتوسنتز خالص، هدایت روزنه­ای، حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII، ارتفاع بوته و وزن خشک اندام هوایی گیاه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به‌صورت کشت گلدانی در گلخانه­های پژوهشی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان بررسی شد. سطوح تیمار آبیاری شامل آبیاری پس از رسیدن پتانسیل آب خاک گلدان­ها به 2/0- مگاپاسکال (شاهد)، 5/0- مگاپاسکال (کمبود جزئی آب)، 1- مگاپاسکال (کمبود متوسط آب) و 4/1- مگاپاسکال (کمبود شدید آب) به‌عنوان فاکتور اول و 12 ژنوتیپ کنجد به‌عنوان فاکتور دوم در نظرگرفته شد. بیشترین کاهش مقدار کلروفیل (46 درصد) در تنش کمبود شدید آب و در ژنوتیپ ناز تک‌شاخه مشاهده شد. کمبود شدید آب، موجب کاهش 8/43، 6/39، 6/46 و 7/17 درصدی میانگین سرعت فتوسنتز خالص، هدایت روزنه­ای، محتوای کلروفیل کل و حداکثر ‌کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم IIدر مقایسه با شاهد شد. بیشترین افزایش پرولین (8/129 درصد) و کربوهیدرات­های محلول برگ (6/35 درصد) در کمبود شدید آب نسبت به شاهد مشاهده شد. کمبود شدید آب سبب کاهش 5/21 درصدی ارتفاع بوته و 52 درصدی وزن خشک اندام هوایی گیاه در مقایسه با شاهد شد.کمبود شدید آب با اثرگذاری منفی بر سیستم فتوسنتزی از طریق محدود کردن هدایت روزنه­ای و کاهش میانگین سرعت فتوسنتز خالص، سبب کاهش حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII شد. کاهش حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII از یک سو و کاهش مقدار کلروفیل گیاه در اثر کمبود شدید آب از سوی دیگر، سبب کاهش تولید مواد فتوسنتزی و درنهایت، کاهش عملکرد (مادۀ خشک اندام هوایی) در ژنوتیپ­های تحت بررسی شد.