بررسی نوع عمل ژن و ترکیب‌پذیری صفات مهم زراعی در کلزا

چکیده
    نحوه توارث صفات مهم زراعی کلزا در قالب یک آزمایش دیالل 8 × 8 به روش گریفینگ و هیمن- جینکز مورد مطالعه قرار گرفت. برای صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد شاخه فرعی در بوته، هر دو اثر ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی معنی‌دار بودند، در حالی که برای صفات تعداد دانه در خورجین و درصد روغن فقط ترکیب‌پذیری عمومی و برای صفات تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک و تعداد خورجین در بوته فقط ترکیب‌پذیری خصوصی معنی‌دار بود. تجزیه دیالل به هر دو روش گریفینگ و هیمن- جینکز نشان داد که اثر افزایشی و غیر افزایشی به طور مشترک در کنترل ژنتیکی عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد شاخه فرعی نقش دارند، در حالی که درصد روغن و تعداد دانه در خورجین با اثر افزایشی و زمان رسیدن و تعداد خورجین در بوته با اثر غیر افزایشی کنترل می‌شوند. اثر غیرافزایشی عملکرد دانه از نوع فوق غالبیت بود و افزایش صفت با آلل‌های غالب کنترل می‌شد. وراثت‌پذیری خصوصی تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه نسبتاً بالا بود که نشانگر سودمندی گزینش در برنامه‌های اصلاح این خصوصیات است. رقم RGS003 حائز بیشترین ترکیب‌پذیری عمومی از نظر عملکرد دانه بود که می‌تواند به عنوان یک آزمونگر در آزمایش‌های تاپ‌کراس مورد استفاده قرار گیرد. دورگ 19H×Option500 بالاترین ترکیب‌پذیری خصوصی و هتروزیس والد برتر را برای عملکرد دانه نشان داد که می‌توان آنرا برای تولید رقم دورگ در برنامه‌های اصلاحی آینده توصیه نمود.