بررسی سمیت تنفسی اسانس سه گیاه دارویی روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات Callosobruchus maculatus F. (Coleoptera: Bruchidae)

چکیده
    سمیت تنفسی اسانس گیاهان رازیانه Foeniculum vulgare Miller، کلپوره Teucrium polium Boiss. و مرزه Satureja hortensis L. روی سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات Callosobruchus maculatus F.، در یک دوره زمانی 24 ساعته مورد بررسی قرار گرفت. اسانس‌ها با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب تهیه شد. ?آزمایش‌ها در شرایط دمای °C 2±28 و رطوبت نسبی 5±60 درصد و در تاریکی انجام شد. ?از هر اسانس 6 غلظت در 6 تکرار مورد آزمایش قرار گرفت. شناسایی ترکیبات اسانس‌ها با استفاده از روش GC-MS صورت گرفت. نتایج نشان داد که اصلی ترین ترکیبات در اسانس رازیانه، ترانس-انتول(61/60%) و فنچون (14/12%) و در اسانس کلپوره، پیپریتنون اکساید (72/21%)، آلفا پینن (33/11%) و کارون (29/11%) بود. کارواکرول (13/50%) و تیمول (77/27%) عمده‌ترین ترکیبات اسانس مرزه بودند. هر سه اسانس روی حشرات کامل سمیت تنفسی بالایی داشتند. مرگ‌ومیر حشرات کامل یک روزه در هر دو جنس نر و ماده با افزایش غلظت اسانس‌ها افزایش یافت. نسبت به کلیه اسانس‌ها، حشرات نر در مقایسه با حشرات ماده حساسیت بیشتری نشان دادند. اسانس رازیانه با LC50 معادل 31/21 و 45/29 میکرولیتر بر لیتر هوا به ترتیب علیه افراد نر و ماده، موثرتر از سایر اسانس‌های مورد بررسی بود. مقادیر LC50 برای اسانس کلپوره معادل 63/54 و 75/80 میکرولیتر بر لیتر هوا و برای اسانس مرزه معادل 36/74 و 66/156 میکرولیتر بر لیتر هوا به ترتیب علیه افراد نر و ماده بدست آمد. نتایج این بررسی، نشان‌دهنده پتانسیل بالای این اسانس‌ها به ویژه اسانس رازیانه در کنترل سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات می‌باشد.