بررسی روش‌های مختلف پایداری ناپارامتری در عملکرد دانه در ارقام و هیبریدهای بهارۀ کلزا

چکیده
   اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، از مهم‌ترین مباحث در اصلاح گیاهان زراعی است و معیارهای متعدد آماری برای برآورد آن معرفی شده است. در این بررسی، نه رقم و هیبرید بهارۀ کلزا در پنج منطقۀ دیم گرمسیر سرپل ذهاب، گنبد، گچساران، پلدختر و مسجد سلیمان طی دو سال زراعی 82-1381 و 83-1382 ارزیابی شدند. آزمایش‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار و به‌صورت پاییزه در شرایط دیم صورت گرفت. نتایج نشان داد که براساس چهار آمارۀ ناپارامتری S_i⁽³⁾, S_i⁽²⁾ , S_i⁽¹⁾  و S_i⁽⁶⁾ ، سه رقم Regent ،Goliath و Global با عملکرد کمتر از میانگین کل گزینش شدند. استفاده از سه معیار NP_i⁽³⁾,NP_i⁽²⁾  وNP_i⁽⁴⁾ نیز به گزینش دو رقم Goliath وRegent منجر شد که عملکردی کمتر از میانگین کل داشتند. همچنین آمارۀNP_i⁽¹⁾دو رقم Kristina و Goliath را به‌عنوان پایدارترین ارقام شناسایی کرد که اولی، عملکرد دانۀ بالاتر و دومی، پایین‌تر از میانگین کل داشت. هشت آمارۀ یادشده همگی دارای همبستگی منفی معنا‌دار یا عدم همبستگی با عملکرد دانه بودند. دو معیار ناپارامتری R_i وL_i هیبریدHyola401 و رقم Quinta با عملکرد بیشتر از میانگین و ارقام Global و Goliath با عملکرد کمتر از میانگین کل را به‌عنوان ژنوتیپ‌های پایدار معرفی کردند. محاسبۀ معیار ناپارامتری مجموع رتبۀ (Rank-sum) نشان داد که گزینش ژنوتیپ‌های پایدار براساس این معیار به انتخاب ارقام کلزا با عملکرد دانۀ بیشتر از میانگین کل منجر شد. در بین معیارهای ناپارامتری استفاده‌شده در این بررسی، معیار مجموع رتبه، بهترین شاخص شناسایی شد. براساس این شاخص سه رقم Quinta، Shiralee و Option500 به‌عنوان ژنوتیپ‌هایی با عملکرد دانۀ پایدار شناسایی شدند.