بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر خصوصیات سیلاب با استفاده از مدل HEC- HMS (مطالعة موردی: حوزة آبخیز طالقان)

چکیده
  یکی از عوامل اصلی در تغییر رژیم سیلابی حوزه‏های آبخیزْ تغییر کاربری اراضی در سطح حوضه است. حوزة آبخیز طالقان، طی سال‏های متمادی، دستخوش تغییر کاربری اراضی شده که احتمال تأثیر آن بر خصوصیات سیلاب رودخانه مطرح است. در تحقیق حاضر، با تلفیق سیستم‏های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل HEC- HMS، آثار تغییر کاربری اراضی بر سه پارامترـ دبی اوج، حجم، و زمان پایة سیل‌ـ در بخشی از حوزة آبخیز طالقان بررسی شد. بدین منظور، نخست نقشة کاربری اراضی سال‏های 1366 و 1381 تهیه گردید و، برای تهیة نقشة CN منطقه، با نقشه‏های گروه‏های هیدرولوژیکی خاک و وضعیت مرتع در محیط GIS تلفیق شد. سپس، مدل HEC- HMS، با استفاده از روش شمارة منحنی و آبنمود واحد SCS  در سطح زیرحوضه‏ها و نیز به روش روندیابی ماسکینگام، برای 10 واقعه بارش- رواناب مشاهده‏ای واسنجی و اعتبارسنجی شد. بر اساس نتایج شبیه‏سازی، به علت تغییرات کاربری اراضی )کاهش سطح اراضی کشاورزی و افزایش مراتع(، دبی اوج و حجم سیل در سال 1381 نسبت به 1366 به‌ترتیب میزان کاهش متوسط معادل 17_/16 و 6_/13 درصدی را نشان می‌دهند. بررسی زمان پایة سیل نشان‌دهندة عدم تغییر این پارامتر در هیدروگراف‏های سیل در دورة مطالعاتی است. بنابراین، با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، روند تغییرات کاربری اراضی منطقة مورد مطالعه، به لحاظ سیل‌خیزی، مثبت ارزیابی شد.