بررسی اثر حفاظتی گیاهان بوته‏ای از گیاهان زیراشکوب در برابر چرای دام

چکیده
    بوته ‏های مرتعی ممکن است گونه‏های گیاهی زیر‏اشکوب خود را در برابر چرای دام محافظت کنند، که به این پدیده تسهیل مکانیکی گویند. اثر تسهیل بوته‏ها ممکن است تحت تأثیر شدت بهره‌برداری از مرتع قرار گیرد. در یک عملیات میدانی، تسهیل مکانیکی بوته‏ها در سه منطقة چرای شدید، چرای متوسط، و قرق در مراتع خشک کاخک گناباد، در بهار و تابستان 1390، مقایسه شد. در هر یک از حالت‌های چرا، بیست عدد ترانسکت خطی در دامنه‏ها و شیب‏های مختلف مستقر شد. تولید علوفه به روش قطع و توزین در پلات‏های زوجی در زیر‏‏اشکوب بوته‏های پرستار و فضای باز مجاور آن‏ها اندازه‏گیری شد. در منطقة قرق تولید علوفه در زیر‏اشکوب بوته‏های پرستار برابر با تولید فضای باز بود، در حالی ‏که در منطقة چرای شدید و متوسط تولید علوفه در زیراشکوب بوته‏های پرستار بیشتر بود. این نتایج نشان می‏دهد که تسهیل مکانیکی بوته‏ های پرستار با افزایش شدت چرا زیاد می‏شود. همچنین، تأثیر تسهیل مکانیکی بر فرم رویشی گونه‏های زیراشکوب متفاوت است. در منطقة قرق بیشترین تسهیل مکانیکی بر پهن‏برگان یک‌ساله بود، در حالی‏ که در منطقة چرای شدید بیشترین تسهیل بر گندمیان چند‏ساله بود. نتایج این مطالعه نشان می‏دهد که بوته‏های مرتعی نقش مهمی در حفظ گیاهان علوفه‌ای زیراشکوب در شرایط چرای شدید دام دارند.