ارزیابی جدایه‌های Bacillus در کنترل بیولوژیکی پوسیدگی سفید ریشۀ سیر ناشی از قارچ Sclerotium cepivorum در شرایط آزمایشگاه و گلخانه

چکیده
    بیماری پوسیدگی سفید ریشۀ سیر با عامل Sclerotium cepivorum یکی از بیماری‌های مهم سیر در استان همدان است. در این تحقیق، بعد از جداسازی بیمارگر از گیاهان آلوده، با آزمون اثبات بیماری‌زایی مناسب‌ترین جدایه برای مطالعات آزمایشگاهی و گلخانه‌ای انتخاب گردید. 175 جدایه باکتری از خاک و منطقۀ ریزوسفر گیاه سیر در مزارع شهرستان همدان جداسازی و خالص‌سازی شد. توانایی جدایه‌ها در مقابل بیمارگر بر اساس تشکیل هالۀ بازدارندگی در آزمون چهارنقطه‌ای و کشت متقابل ارزیابی شد. ده جدایه که هالۀ بازدارندگی بیشتری ایجاد کردند، به عنوان جدایۀ برتر برای مطالعات بیشتر انتخاب شدند. مطالعات روی جدایه‌های انتخاب‌شده نشان داد که همۀ آنها متعلق به جنس باسیلوس هستند. مکانیسم تأثیر جدایه‌های باکتری از نظر تولید پروتئاز، ترکیبات فرار ضدقارچی، ترکیبات خارج سلولی و سیانید هیدروژن روی رشد بیمارگر در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. تمامی جدایه‌ها، ترکیبات فرار و ترکیبات خارج سلولی تولید و باعث کاهش رشد بیمارگر با تأثیر متفاوت شدند. جدایه‌های B9، B21 و B12 تولید پروتئاز کردند، اما هیچ‌کدام از جدایه‌ها تولید سیانید هیدروژن نکردند. تأثیر جدایه‌ها بر بیمارگر در شرایط گلخانه با دو روش آغشته‌سازی خاک و آغشته‌سازی سیرچه‌ها ارزیابی شد. نتایج گلخانه‌ای نشان داد که تمام جدایه‌ها موجب کاهش بیماری شدند. جدایه‌های  B12, B21, B3, B20و B93 در مقایسه با شاهد در هر دو روش بیشتر از بقیه (بیش از 73 درصد) به‌طور معنا‌داری باعث کاهش بیماری شدند. جدایه‌های B3 و B21 بیشترین تأثیر را بر کاهش بیماری داشتند (3/83-73 درصد). همچنین تأثیر جدایه‌های باکتری بر رشد اندام‌های گیاه سیر متفاوت بود و بین آنها در سطح یک درصد (P ≤ 0.01) تفاوت معنا‌دار وجود داشت.