ارتباط عملکرد دانه و میزان روغن بزرک با میزان کلروفیل، پرولین و کربوهیدرات‌های محلول برگ تحت رژیم های مختلف آبیاری

چکیده
    مطالعه واکنش‌های فیزیولوژیک ژنوتیپ‌های مختلف بزرک (Linum ustitatissimum) به تنش کمبود آب می‌تواند به شناسایی سازوکارهای مؤثر در مقاومت گیاه به این تنش کمک کند. در این راستا اثر تنش کم‌آبی بر غلظت کلروفیل، پرولین، کربوهیدرات‌های محلول برگ و عملکرد دانه شش ژنوتیپ بزرک به صورت آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان، با استفاده از سه رژیم آبیاری به صورت کرت‌های خردشده مورد بررسی قرار گرفت. سطوح تیمار آبیاری به عنوان فاکتور اصلی براساس آبیاری پس از تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A به میزان 70، 115 و 145 میلی‌متر و شش ژنوتیپ بزرک [C1، C2، C3، B (بومی کردستان)، خراسان و 33] به عنوان فاکتور فرعی بودند. علیرغم اینکه تنش کمبود آب باعث کاهش عملکرد دانه و مقدار کل کلروفیل ژنوتیپ‌های مورد ارزیابی شد، ولی منجر به افزایش غلظت پرولین و کربوهیدرات‌های محلول برگ آنها شد. در شرایط تنش شدید ژنوتیپ B با 2193 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشت. بیشترین کاهش میزان کلروفیل (34 درصد) در سطح تنش شدید در ژنوتیپ C1 مشاهده شد. بیشترین افزایش غلظت کربوهیدرات‌های محلول برگ به میزان 93 درصد در ژنوتیپ B مشاهده شد. ژنوتیپ‌های C1، C2، C3 و خراسان بیشترین و ژنوتیپ‌های B و 33 کمترین افزایش میزان پرولین در شرایط تنش را داشتند. به نظر می‌رسد که نقش کربوهیدرات‌های محلول در مقایسه با پرولین و همچنین حفظ غلظت کلروفیل، در ایجاد تحمل به تنش کمبود آب در گیاه بزرک مؤثرتر باشد. احتمالاً مؤثرتر بودن کربوهیدرات‌های محلول در ایجاد تحمل به تنش کمبود آب مرتبط با نقش این ترکیبات در بهبود تنظیم اسمزی است.