اثر فرآوری حرارتی بر ترکیب شیمیایی، بخش‌های پروتئینی و گوارش‌پذیری بستر جوجه‌های گوشتی

چکیده
    به منظور سالم‌سازی و بهینه‌سازی استفاده از بستر جوجه گوشتی در تغذیه نشخوار‏کنندگان، اثر فراوری حرارتی در دو کارگاه فراوری سبزوار و سمنان بر ترکیب شیمیایی، بخش‌های پروتئینی CNCPS و گوارش‌پذیری با روش تلی و تری مورد بررسی قرار گرفت. میانگین مقادیر ماده خشک، پروتئین خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی منهای همی‏سلولز، خاکستر، کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم، آهن، منگنز، مس و روی در نمونه ‏های خام کارگاه سبزوار به‌ترتیب برابر 5/83 درصد از وزن تازه، 4/26، 3/41، 2/14، 6/18، 85/1، 97/0، 8/0، 0/1، 065/0 درصد ماده خشک، 75/910، 73/332، 14/58 و 4/384 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک بود. مقادیر مذکور در نمونه‌های فراوری‌شده به‌ترتیب برابر 9/92 درصد از وزن تازه، 5/25، 2/46، 4/14، 6/18، 74/1، 95/0، 72/0، 94/0، 062/0 درصد وزن خشک، 3/1029، 25/304، 74/54 و 75/379 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک گردید. در کارگاه سمنان، میانگین ارقام مذکور در نمونه‌های خام برابر 2/73 درصد از وزن تازه، 8/28، 2/42، 0/16، 2/17، 92/1، 13/1، 61/0، 1/1، 036/0 درصد وزن خشک، 6/1328، 0/374، 69/52 و 0/345 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک، و پس از فراوری به‌ترتیب برابر 3/82 درصد از وزن تازه، 3/28، 1/49، 5/18، 8/17، 86/1، 94/0، 60/0، 87/0، 035/0 درصد وزن خشک، 2/1598، 67/338، 15/51 و 6/302 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک بود. بخش‏های پروتئینی A، B₁، B₂، B₃ و C نمونه‏ های خام کارگاه سبزوار به‌ترتیب برابر 8/51، 5/18، 1/17، 13/7 و 01/5 درصد پروتئین خام، و در کارگاه سمنان 3/50، 1/11، 6/24، 51/9 و 4/5 درصد پروتئین خام بود. طی فراوری در هر دو کارگاه مقادیر A و B₁ کاهش، اما بخش‏های B₂، B₃ و C افزایش یافت. گوارش‌پذیری آزمایشگاهی ماده خشک و ماده آلی و انرژی قابل متابولیسم در نمونه‏ های خام کارگاه سبزوار به‌ترتیب برابر 799 و 798 گرم در کیلوگرم و 63/9 مگاژول درکیلوگرم ماده خشک، و در کارگاه سمنان 780 و 791 گرم در کیلوگرم و 70/9 مگاژول درکیلوگرم ماده خشک بود. فراوری حرارتی در دو کارگاه اثر معنی‌داری بر ضرایب گوارش‌پذیری و انرژی قابل متابولیسم بستر نداشت (05/0P>)، به‌جز مقدار گوارش‌پذیری ماده خشک در کارگاه سبزوار (1/78 درصد در نمونه فراوری‌شده با حرارت)که به صورت معنی‌داری کاهش یافته بود. فراوری با روش پرس‌کردن در کارگاه سبزوار موجب کاهش معنی‌دار گوارش‌پذیری ماده خشک و ماده آلی (به‌ترتیب 771 و 773 گرم در کیلوگرم) و انرژی قابل متابولیسم (31/9 مگاژول درکیلوگرم ماده خشک) شد (05/0P<). کاربرد فرایند حرارتی غیر مستقیم بستر جوجه گوشتی، هرچند غلظت CP، منیزیم و مس را اندکی کاهش داده است، اما با سالم‌سازی بستر از پاتوژن‌ها، می‏تواند منجر به تولید یک مکمل پروتئینی غنی از پروتئین خام (حدود 5/25 درصد)، مواد معدنی مناسب و سطح انرژی قابل متابولیسم نسبتاً مطلوب برای تغذیه نشخوارکنندگان شود و از سوی مشکلات زیست‌محیطی را کاهش دهد.