بررسی تغییرات مکانی و پهنه‌بندی شوری اراضی کشاورزی جنوب تهران با استفاده از کریجینگ و GIS

چکیده
    استفاده از آب‌های با کیفیت نامناسب در اراضی کشاورزی جنوب تهران خطر افزایش شوری این اراضی را افزایش داده و کشت انواع محصولات باغبانی و زراعی را با مشکل مواجه ساخته است. این تحقیق به‌منظور بررسی وضعیت شوری در بخشی از اراضی جنوب تهران و تهیة نقشة پراکنش آن انجام شد تا ضمن تهیة نقشة شوری خاک و شناسایی نواحی شور و غیر شور بتوان برای مدیریت و انتخاب نوع محصول تصمیم گرفت. منطقة مطالعه‌شدۀ زمینی به وسعت 20000 هکتار از اراضی کشاورزی جنوب تهران در حد فاصل بزرگ‌راه‌های آزادگان و تهران‌ـ ساوه و تهران‌ـ قم است. برای تهیة نقشة شوری خاک، به صورت شبکة منظم 1000 در 1000 متر در 196 نقطه از عمق صفر تا 30 سانتی‌متر سطح خاک نمونه‌برداری انجام شد. هدایت الکتریکی عصارة اشباع خاک (ECe) اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل داده‌ها و تهیة نقشة شوری خاک با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش درون‌یابی کریجینگ انجام شد. نتایج نشان داد هدایت الکتریکی عصارة اشباع منطقة مطالعه‌شده بین 0_/2 تا 14 دسی‌زیمنس بر متر متغیر است. بر اساس نقشة شوری خاک، خاک‌های مطالعه‌شده در چهار محدودة شوری 0 تا 2 و 2 تا 4 و 4 تا 8 و 8 تا 16 دسی‌زیمنس بر متر و سهم هر یک از آن‌ها به‌ترتیب 30_/4 و 42_/4 و 22_/6 و 4_/5 درصد از کل مساحت مطالعه‌شده است. همچنین بهترین مدل برازش داده‌شده مدل نمایی بود. دامنة تأثیر در این مطالعه 1130 متر به‌دست آمد. با توجه به اینکه آستانة بسیاری از محصولات صیفی و سبزی در شوری کمتر از 4 دسی‌زیمنس بر متر است، افزایش شوری منطقة جنوب تهران به سمت شوری بیشتر از 4 دسی‌زیمنس بر متر نگران‌کننده است. مطالعات نشان داد خاک‌های منطقه به‌علت تفاوت در عمق آب زیرزمینی و پستی و بلندی اراضی و استفاده از آب با کیفیت نامناسب چاه‌های کم‌عمق و رودخانه و فاضلاب جهت آبیاری مزارع تحت تأثیر شوری است.